Ο Νίκος Βατόπουλος γράφει στην Καθημερινή για Το μυστικό ήταν η ζάχαρη
 |
| http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_19/10/2013_537241 |
Από την Κρήτη στον Πειραιά
Το μυθιστόρημα «Το μυστικό ήταν η ζάχαρη» της Τέσυς Μπάιλα εξυφαίνει μια εποχή
Του Νικου Βατοπουλου
Μια μεγάλη και πολυπρόσωπη αφήγηση, δραματική και ανθρώπινη, είναι «Το μυστικό ήταν η ζάχαρη», το νέο μυθιστόρημα της Τέσυς Μπάιλα. Σε δύο τόπους (Κρήτη και Δραπετσώνα) και τρεις εποχές, με αιχμές τον Μεσοπόλεμο, τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, το βιβλίο της Τέσυς Μπάιλα είναι μια αναπάντεχα συγκινητική εξιστόρηση γενεών. Με κεντρικό πρόσωπο την Κατίνα, ένα κορίτσι της Κρήτης, πλέκεται μια οικογενειακή σάγκα που τυλίγει το δέντρο της παραδοσιακής ελληνικής ζωής στο μεδούλι της.
Αυθεντικότητα
Το 60% της πλοκής διαδραματίζεται στην Κρήτη από το 1930 ώς το 1945. Η αυτάρκεια της προπολεμικής τοπικής οικονομίας και τα ήθη της κλειστής κοινωνίας αναπαρίστανται πέραν της περιγραφής και αγγίζουν πτυχές λεπτής αυθεντικότητας. Τρία σημαντικά προτερήματα έχει «Το μυστικό ήταν η ζάχαρη». Πρώτον, οι ήρωες και ένας ολόκληρος γαλαξίας δευτερευόντων χαρακτήρων που συνθέτουν ένα ευρύ ανάγλυφο ελληνικής ιδιοσυγκρασίας. Δεύτερον, η ιστορική έρευνα και η ένταξή της στον μίτο της μυθοπλασίας μέσα από τα λόγια των ηρώων. Είναι αξιοσημείωτο αυτό που επέτυχε η Τέσυ Μπάιλα: οργανώνει εκ νέου τη ματιά μας πάνω στο μαρτύριο της Κρήτης και στα αντίποινα των ναζί, που θέλησαν να εκδικηθούν τα θύματα που είχαν από την αντίσταση των Κρητικών. Οι περιγραφές των σφαγών, των εκτελέσεων και των εντάσεων μέσα στις οικογένειες και τις σχέσεις ανάμεσα στους χωριανούς είναι εξαιρετικά δραματικές και ρεαλιστικές. Τρίτον, η ατμόσφαιρα της μεταπολεμικής Δραπετσώνας, των τεκέδων, της μικρο-νοικοκυροσύνης και των τύπων της εποχής.
Ολα αυτά, η Τέσυ Μπάιλα τα δίνει με δουλεμένη γλώσσα (η κρητική διάλεκτος είναι φυσική και αβίαστη) και γεννάει διαλόγους αυθόρμητους και πειστικούς. Μεγάλο δώρο θεωρώ την ανατροφοδότηση της ιστορικής μνήμης (για ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια της πρόσφατης ιστορίας όπως είναι η ναζιστική θηριωδία στην Κρήτη) μέσα από αληθοφανείς και εν τέλει αξιαγάπητους ήρωες, ο αριθμός και η ζωντάνια των οποίων οδηγεί τον αναγνώστη να ζήσει με μεγάλη δόση ρεαλισμού τα φρικιαστικά εκείνα γεγονότα. Το τέχνασμα της Τέσυς Μπάιλα να δίνει φωνή στους ήρωες και μέσα από τις αφηγήσεις τους ή τα προσωπικά τους δράματα να μαθαίνει ο αναγνώστης τα ιστορικά γεγονότα συμβάλλει σε μία σύνθεση πυκνή, οργανωμένη και συναισθηματικά ενεργή. Η περίπτωση της καταστροφής της Κανδάνου από τους ναζί είναι ένα συγκλονιστικό κεφάλαιο, αν και επίκεντρο της ιστορίας είναι το Αρμενοχώρι. Ομως, πρωταγωνίστρια είναι επί της ουσίας η δυτική Κρήτη, το δίκτυο των ανθρώπων της και ο αφανισμός της προπολεμικής τάξης των πραγμάτων. Εξαιρετικά δραματική είναι και η αφήγηση για τους Ελληνες κρατουμένους σε ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης.
 |
| με τον Νίκο Βατόπουλο στο Έναστρον στη γιορτή για Το μυστικό ήταν η ζάχαρη |
Πέραν όμως του ιστορικού κάδρου, που δεν είναι ούτε διακοσμητικό αλλά ούτε και πρόφαση για τη δράση, η Τέσυ Μπάιλα μας δίνει ανθρώπους. Η Κατίνα, η ηρωίδα, η μάνα της, η Μαρία η Κωνσταντάκαινα, τα αδέλφια της, ο περίγυρος, και εν τέλει ο άντρας της, ο Θέμελης και ο γιος της ο Θράσος, σχηματίζουν μια πινακοθήκη προσώπων που διατρέχουν δεκαετίες μέσα στο σώμα της ελληνικής κοινωνίας. Γίνονται ήρωες εμβληματικοί μιας συγκεκριμένης στιγμής της ελληνικής ιστορίας, μιας ορισμένης τάξης και μιας ρευστής ατμόσφαιρας, μέσα στην οποία προβάλλεται όλο το φαντασιακό της παραδοσιακής δομής της παλιάς, ελληνικής οικογένειας. Η Κατίνα είναι μία ηρωίδα από πηλό και πνεύμα.
- Τέσυ Μπάιλα, «Το μυστικό ήταν η ζάχαρη», σελ. 532, εκδόσεις Ψυχογιός.
Σχόλια