Σκέψεις αναγνωστών... Η Ευδοξία Κολυδάκη γράφει για Το μυστικό ήταν η ζάχαρη

Τέσυ Μπάιλα - "Το μυστικό ήταν η ζάχαρη", εκδ. Ψυχογιός 2013.

«ΘΑ ΗΘΕΛΑ ΠΡΩΤΑ νὰ ὁρίσω μὲ ποιὰ σημασία θὰ χρησιμοποιήσω τὸν ὅρο «λογοτέχνης». Θὰ ἐννοῶ τὸ συγγραφέα ποὺ τὸ γράψιμο εἶναι γι' αὐτὸν πρῶτα ἀπ' ὅλα τέχνη, ποὺ τὸν ἀπασχολεῖ τὸ ὕφος ὅσο καὶ τὸ περιεχόμενο, καὶ ποὺ γιὰ νὰ καταλάβεις τὰ ἔργα του πρέπει καὶ τὸ ὕφος του νὰ νοιώσεις καὶ τὸ περιεχόμενό τους νὰ καταλάβεις» (Τόμας Ελιοτ).

Κλείνοντας το «Μυστικό ήταν η ζάχαρη», ανέτρεξα στον ορισμό του Τ. Ελιοτ, με την απόλυτη πεποίθηση, ότι η Τέσυ Μπάιλα, από την πρώτη έως την τελευταία λέξη του τελευταίου βιβλίου της, τίμησε, στο ακέραιο, τον ανωτέρω ορισμό. Ενα πολύ δυνατό βιβλίο, το οποίο παρασύρει τον αναγνώστη, και τον μεταφέρει νοερά, στην προπολεμική, και μετέπειτα στην γερμανοκρατούμενη Κρήτη, και στη συνέχεια, στον Πειραιά και στις γειτονιές του, τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες. Οι περιγραφές της Κρήτης, την περίοδο του Μεσοπολέμου, της Κατοχής, των ανθρώπων της, της κοινωνίας εκείνης της εποχής, με τα ήθη, τα έθιμά της, τους άγραφους και εθιμικούς κώδικες, τις προκαταλήψεις και τις ριζωμένες, από χρόνια ολόκληρα, συνήθειες, είναι όχι απλώς εξαιρετικές, αλλά μοναδικές, αφού συνδέουν άρρηκτα τη μυθοπλασία με την ιστορία του νησιού, είναι δοσμένες με ρεαλισμό και αμεσότητα, η χρήση δε, της κρητικής διαλέκτου, σε όλο σχεδόν το βιβλίο, είναι εντυπωσιακή. Η εξιστόρηση της ζωής της Κατίνας, από την μικρή της ηλικία έως και τη στιγμή που αποφασίζει να ακολουθήσει τον Θέμελη, ανταποκρίνονται απόλυτα στον τρόπο ζωής και στη θέση των γυναικών, εκείνης της εποχής, τον στενά ανδροκρατούμενο και περιορισμένο, ενώ και ο χαρακτήρας της Κωνσταντάκαινας, της μητέρας της Κατίνας, είναι τόσο στέρεα δομημένος και πλασμένος με τέτοιο τρόπο, που την αναδεικνύει σε ηρωική μορφή, μία μάνα απόλυτα αφοσιωμένη στα παιδιά της, που ξεχειλίζει τρυφερότητα και αγάπη, και μόνο της μέλημα είναι να προσφέρει, με αυταπάρνηση και με τη δική της αλάνθαστη σοφία στην οικογένειά της, γλυκαίνοντας τη ζωή τους με «ζάχαρη» και με τον καλό της το λόγο. Ωστόσο η ζωή της Κατίνας, δεν εξελίσσεται εύκολα. Με τρόπο αβίαστο θα έλεγα και φυσικό, αφού η Κατίνα, μπορεί να μεγάλωσε σε ένα κλειστό και αυστηρά κοινωνικό περιβάλλον, αλλά το πείσμα της και ο ανεξάρτητος χαρακτήρας της, τη χαρακτηρίζουν από μικρό παιδί, στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, μεταφερόμαστε στη Δραπετσώνα της δεκαετίας του 1950, όπου η ηρωίδα, ακολουθώντας την καρδιά της και τα συναισθήματα της, και την άδολη αγάπη και αφοσίωση της στον Θέμελη, μετατρέπεται εν γνώσει της σε θύμα, και βιώνει συναισθήματα απόγνωσης και απόρριψης, αγωνίας και μάταιης ελπίδας, υπομένοντας έως το τέλος, μία άνιση συναισθηματικά σχέση. Η πορεία της Κατίνας, έως το τέλος της ζωής της, μας μεταφέρεται ως ένας συνεχής αγώνας επιβίωσης, ανοχής, και στωικότητας, για τον οποίο ωστόσο δεν μετανιώνει, αλλά αποδέχεται με εγκαρτέρηση και με περηφάνια, «αυτή την περηφάνια που μπορεί κανείς να δοκιμάσει όταν συλλογιστεί το παρελθόν του και βρει τη δύναμη να το αγαπήσει». Και νομίζω πως ακριβώς επειδή η Τέσυ Μπάιλα, δεν εξιδανικεύει τη ζωή της Κατίνας, αλλά έχει «κτίσει» μία προσωπικότητα ατόφια, αληθινή, και γνήσια, με τα προτερήματα και τα ελαττώματά της, επιβεβαιώνεται η φράση της Κωνσταντάκαινας, που τη συναντούμε από την αρχή του βιβλίου έως το τέλος : «Η ζωή μοιάζει με παραμύθι. Μια που αρχίζεις να το μιλείς, δεν ξέρεις αν θα’χει δράκους ή πριγκιπόπουλα».
Οφείλω δε, να πω, και λόγω καταγωγής, ότι, ένιωσα μεγάλη συγκίνηση, διαβάζοντας τα κεφάλαια του βιβλίου που αναφέρονται στην περίοδο από την Μάχη της Κρήτης έως και την απελευθέρωση του νησιού, αφού όλα όσα περιγράφονται σε αυτά, η αγριότητα του κατακτητή, η κρητική υπερηφάνεια και η λεβεντιά και η αγάπη των απλών ανθρώπων για τον τόπο τους και ο αγώνας για την ελευθερία, ανταποκρίνονται απόλυτα στην ιστορία του νησιού μας και στην κρητική παράδοση.
Εύχομαι το «Μυστικό» της Τέσυς, να γνωρίσει την επιτυχία που του αξίζει πραγματικά, και είμαι βέβαιη ότι στο μέλλον θα μας περιμένουν ακόμα πιο μεγάλες συγκινήσεις.