ΠΥΛΟΣ:ΣΤΗΝ ΑΓΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΙΟΝΙΩΝ ΚΥΜΑΤΩΝ!

«Κάποτε, σε πολύ μακρινούς καιρούς βέβαια, από τη Σφακτηρία δε θα μείνουν παρά ελάχιστοι ύφαλοι κι οι άνεμοι του Ιονίου θα μπουκάρουν αδέσμευτοι στο λιμάνι του Ναβαρίνου, που είναι σήμερα σαν ειδυλλιακή λίμνη, ακύμαντη κι ασυλλόγιστη. Όσο υπάρχει, ας χαρούμε όχι μονάχα την καταπληκτική της αγριότητα, μα και την ιδιόρρυθμη ομορφιά της». Ι.Μ.ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ

Υπάρχουν μερικές φορές στη ζωή- ελάχιστες θα τολμούσα να πω- που συναντάς ένα τόπο που μπορεί να συνδυάζει ένα ιδιαίτερο φυσικό κάλλος και μια μοναδική, ωστόσο εξαιρετικής σημασίας, ιστορική παρουσία, τα ίχνη της οποίας χάνονται στα βάθη της μυθολογίας.


Η Πύλος, μια όμορφη πολιτεία με έντονο το νησιωτικό ύφος, χτισμένη στα νότια παράλια της Μεσσηνίας, 50 μόλις χμ από την Καλαμάτα, αποτελεί ένα τέτοιο τόπο, ένα τόπο έρωτα για όλους όσοι την επισκέπτονται με αγνή καρδιά κι αφήνουν την ψυχή τους να δεθεί με την πέτρινη παρουσία της. Επειδή είναι αλήθεια ότι υπάρχει για όλους μας ένας τόπος που σταλάζει μέσα στην ψυχή μας έναν έρωτα, είτε επειδή τον φέρουμε μέσα μας βιωματικά ως τόπο καταγωγής είτε επειδή είναι εκείνος ο τόπος που συνδέθηκε με την ψυχή μας, χαράζοντας βαθιά μέσα μας προσωπικές μνήμες.

Όταν ο επισκέπτης της σημερινής Πύλου φτάσει στην παράλια πολίχνη, κατηφορίζοντας τον κόλπο του Ναβαρίνου, η ομορφιά αρχίζει να απλώνει μπροστά στα έκπληκτα μάτια του τα κάλλη της. Ξαπλωμένη νωχελικά στη γαλαζοπράσινη αγκαλιά του ιονίου πελάγους, μέσα στην καταπράσινη συμφωνία των δέντρων, η Πύλος μοιάζει με μια αρχαία νύμφη που επιμένει να χορεύει σιωπηλά το διαχρονικό χορό της. Όσο πλησιάζει κανείς η πολιτεία ξεδιπλώνει τα μυστικά της. Τα κεραμοσκεπή, διώροφα σπίτια της, αμφιθεατρικά χτισμένα, στέκονται εκεί να λικνίζονται με τη σειρά τους δίπλα στο κύμα, ενώ στην άκρη, χωμένο μέσα στα πεύκα, το ιστορικό και πανέμορφο Νιόκαστρο, δίνει στην Πύλο τη δεσπόζουσα μορφή του ιστορικού της παρελθόντος.

Τίποτε όμως από όλα αυτά δεν θα υπήρχαν αν δεν στεκόταν απέναντί της ο φυσικός κυματοθραύστης της, το νησί Σφακτηρία, που προστατεύει τον ομώνυμο κόλπο, αφήνοντας ανέπαφο στην αγκαλιά του ήλιου την Πύλο, το μεγαλύτερο φυσικό λιμάνι των πελοποννησιακών ακτών. Μια περίκλειστη υδάτινη αγκαλιά, με τα σημάδια του έπους του 1827 χαραγμένα ανεξίτηλα και στο τελευταίο αφρισμένο κυματάκι, που φτάνει στις ακτές καλπάζοντας ολόισια θαρρείς από τότε, δεσπόζει τριγύρω της και δεν μπορεί κανείς να μη συλλογιστεί ότι η σύγχρονη πόλη της Πύλου θα παραμένει εσαεί να διατρανώνει το τραγικό της πεπρωμένο.

Η Σφακτηρία, ένα νησί ανεμοδαρμένο και χιμαιροποίκιλτο, στέκεται ακάματος κατασβέστης της θαλασσινής αγριότητας που αιώνες τώρα ξεσπά με μανία την οργή της πάνω στο γυμνό σώμα της. Μοναδικοί της κάτοικοι κάποια αγριοπούλια, αγριοπερίστερα που χώνονται να βρουν καταφύγιο μέσα στις βραχώδεις τρύπες των απότομων πλαγιών που στέκονται με την περηφάνια τους την υπαγορευμένη από το πέτρινο πεπρωμένο τους, να περιμένουν την αναλγησία των κυμάτων σταδιακά να τις συντρίψει. Κάπως έτσι αποκόπηκε το νησί Τσιχλί- Μπαμπά, το μεγάλο κομμάτι και άλλα δύο μικρότερα, σχηματίζοντας μια τεράστια τρύπα ανάμεσα τους, που δεν μπορεί παρά να θαυμάσει κανείς, όταν το βαρκάκι που τον μεταφέρει παραπλεύσει δίπλα τους και σταθεί μια στιγμή κοντά τους.

Η Σφακτηρία είναι γεμάτη τάφους και μνημεία, μνήμες ανθρώπων που χάθηκαν, μα που συνέδεσαν την τύχη τους με τη δική της μοίρα. Έτσι μπορεί κανείς να δει το μνημείο του Σανταρόζα, το μνημείο των Γάλλων στο Τσιχλί Μπαμπά, το μνημείο του Βοναπάρτη, το μνημείο των Ρώσων και την ξύλινη εκκλησία που έφτιαξαν, το μνημείο του Μαλλέ. Μα και στο θαλασσινό χώρο που την ενώνει με την Πύλο, τα βυθισμένα καράβια και οι όλμοι της ναυμαχίας του 1827 παραμένουν εκεί, βυθισμένα στα νερά της να θυμίζουν αιώνια τον αγώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας, σαν μια σκισμένη σελίδα από το βιβλίο της Ιστορίας που κάποιο παιδικό χέρι έσκισε, για να φτιάξει χάρτινο καραβάκι κι εκείνο βυθίστηκε στα νερά της αθανασίας.

Το νησί της τραγικής μοίρας μετρά ωστόσο το πεπρωμένο γνωστών και άγνωστων ανθρώπων που αναμετρήθηκαν μαζί της από την αρχαιότητα, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Θουκυδίδη αλλά και τους 350 που χάθηκαν το 1825 από τον Ιμπραήμ. Σήμερα το νησί μπορεί κανείς να επισκεφτεί με καραβάκι και να κολυμπήσει στις ακτές του. Σίγουρα θα θαυμάσει και θα εντυπωσιαστεί από τη βραχώδη της ομορφιά κι ίσως να μπορέσει να ακούσει τον απόηχο της περίφημης ναυμαχίας που έγινε αιτία να αναγνωριστεί, για πρώτη φορά, από τις Μεγάλες Δυνάμεις ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας των Ελλήνων και να σταλεί επιτέλους βοήθεια.

Ανάμεσα στη Σφακτηρία και την Πύλο βρίσκεται το περίφημο μικρό νησί, το Χελωνάκι. Το νησάκι αυτό φιλοξενεί το κενοτάφιο των Άγγλων ναυτών που έχασαν τη ζωή τους στη ναυμαχία του Ναυαρίνου. Όπως προκύπτει από το όνομά του το Χελωνάκι έχει το σχήμα χελώνας κι είναι αναμφίβολα ένα γραφικό στοιχείο μέσα στον κόλπο.

Το περίφημο βασίλειο του βασιλιά Νέστορα, όπως αποκαλεί την Πύλο ο Όμηρος, ιδρύθηκε από τον Πύλο και η αρχική του ονομασία υπήρξε Κορυφάσιο. Στα αρχαία χρόνια ήταν υπό την κυριαρχία της Σπάρτης. Οι ανασκαφικές έρευνες έχουν φέρει στο φως πολύ μεγάλης σημασίας αρχαιολογικούς θησαυρούς. Πέτρινοι τοίχοι, θολωτοί τάφοι, μυκηναϊκά αγγεία, οι περίφημες πήλινες πινακίδες της Γραμμικής Β΄ που αποκρυπτογραφήθηκε το 1951. Η μεγαλύτερη επιτυχία που σημείωσε ωστόσο η έρευνα σημειώθηκε όταν η αρχαιολογική σκαπάνη ανέσυρε από τα βάθη της γης το περίφημο ανάκτορο του Νέστορα, ανέπαφο σχεδόν από τους αιώνες που το διαφύλαξαν με μητρική στοργή μέσα στην αγκαλιά τους. Το ανάκτορο, το οποίο χρονολογείται κάπου ανάμεσα στ 1300-1200 π.Χ. είχε καταστραφεί το 1100π.Χ. από πυρκαγιά. Τυπικό δείγμα μυκηναϊκού μεγάρου διέθετε βοηθητικούς χώρους, τάφους, βωμούς, καθώς και περίλαμπρες αίθουσες για τον βασιλιά και τη βασίλισσα και αίθουσα θρόνου στο κεντρικό κτήριο. Στα ευρήματα συγκαταλέγεται η μπανιέρα της βασίλισσας και αποθήκη φύλαξης κρασιού. Γιος του Νηλέα και της Νιόβης και ο γεροντότερος ήρωας του τρωικού πολέμου ο Νέστορας. Το ανάκτορό του ανακαλύφθηκε το 1939. κτίστηκε τον 13ο αιώνα π.Χ. όπως και τα μυκηναϊκά ανάκτορα των Μυκηνών και της Τίρυνθας. Τοιχογραφίες με γρύπες και λυράρηδες, δάπεδα με γραπτές διακοσμήσεις και χίλιες πινακίδες με τη γραμμική γραφή Β΄ είναι μερικά από τα μνημειώδη ευρήματα της ανασκαφικής έρευνας.

Η σημερινή Πύλος που είναι χτισμένη στη νότια άκρη του όρμου έχει τη δική της ιστορία που δεν έχει καμία σχέση με την Πύλο του Νέστορα. Όταν η Πύλος του Νέστορα καταστράφηκε, οι κάτοικοί της εγκαταστάθηκαν στο ακρωτήρι Κορυφάσιο (στη βόρεια πλευρά του όρμου). Εκεί ιδρύθηκε η ιστορική Πύλος όπου, πολύ αργότερα, τον 3ο αιώνα, οι Φράγκοι έκτισαν το κάστρο Παλιόκαστρο ή Παλιοναβαρίνο

Τη Βυζαντινή περίοδο η Πύλος καταλήφθηκε από τους Αβάρους, οι οποίοι της έδωσαν και την ονομασία Αβαρίνο, απ’ όπου φαίνεται να προήλθε σύμφωνα με μία εκδοχή η λέξη Ναβαρίνο. Μετά από ενετική και τουρκική κατοχή το 1827 το Ναβαρίνο έγινε το σύμβολο της εθνικοαπελευθερωτικής έκβασης.

Σήμερα, στην παραλιακή Πύλο μπορεί κανείς να δει την περίφημη πλατεία των Τριών Ναυάρχων με το μνημείο για τους Δεριγνύ, Χέυδεν και Κόδριγκτον και τους τεράστιους αιωνόβιους πλάτανους, που χαρίζουν σκιά στους επισκέπτες της, και κοσμούν με την ομορφιά των χρόνων τους την κεντρική πλατεία, η οποία κατασκευάστηκε το 1828 από τους Γάλλους, που παρέλαβαν την Πύλο από τους Τούρκους.

Πολλές σημαντικές οικογένειες κατάγονται από την Πύλο, αλλά και πολλές γνωστές προσωπικότητες κατοίκησαν στον γραφικό οικισμό της. Γνωστοί είναι οι δεσμοί που ενώνουν την οικογένεια Αντώνη Σαμαράκη με την Πύλο. Εξάλλου στο σπίτι του στην Πύλο άφησε την τελευταία του πνοή ο γνωστός συγγραφέας Αντώνης Σαμαράκης. Παντρεμένος με την Πύλια Ελένη Κουρεμπανά ταυτίστηκε μαζί της. Οι παλαιότεροι κάτοικοι τον θυμούνται και μιλούν για την προσωπικότητα του δικού τους πια ανθρώπου που αγάπησε τον τόπο τους ως δική του πατρίδα.

Επάνω στον παραλιακό δρόμο το σπίτι του ολυμπιονίκη Τσικλητήρα, ανακαινισμένο πρόσφατα στέκεται εκεί, κορυφαίο δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, ενώ δίπλα του το ξενοδοχείο MIRAMARE ένα από τα πολυτελή ξενοδοχεία της περιοχής, χάρη στην εκπληκτική φιλοξενία του ιδιοκτήτη του κ. ΧOYMA και την μοναδική θέα του, κάνει την Πύλο έναν τόπο εξαιρετικών διακοπών.

Ο δρόμος συνεχίζει ελαφρώς ανηφορικά για να καταλήξει στο περίφημο Νιόκαστρο. Όπως υποδηλώνει η ονομασία του είναι το νεώτερο κάστρο της περιοχής, χτισμένο στα 1573 από τους Τούρκους, μετά τη ναυμαχία της Ναυπάκτου. Το 1686 καταλήφθηκε από τους Ενετούς έως το 1715 που πέρασε πάλι σε Οθωμανικά χέρια. Το 1770 το κατέλαβαν οι Ρώσοι πριν το ξαναπάρουν οι Τούρκοι. Μέσα στο εσωτερικό του σώζονται ερείπια του γοτθικού ναού της μεταμόρφωσης του Σωτήρος, έργο των Φράγγων που χρησιμοποιήθηκε ως τζαμί από τους Τούρκους και κατόπιν μετατράπηκε πάλι σε εκκλησία, που σήμερα βρίσκεται υπό ανακατασκευή. Κανόνια και βόλια και μια τεράστια σκουριασμένη άγκυρα εκτίθενται στον κήπο του, ελάχιστα απομεινάρια από τα ναυαγισμένα πλοία, που ανασύρθηκαν από τα βάθη για να πουληθούν ως σίδερο. Η θέα από το Νιόκαστρο είναι εκπληκτική και το κάστρο αποτελεί ιδανικό τόπο περισυλλογής και αναψυχής για τους επισκέπτες του, ενώ παράλληλα καλλιτεχνικά δρώμενα λαμβάνουν χώρα κάθε καλοκαίρι στους χώρους του.

Το ερειπωμένο Παλαιόκαστρο δεσπόζει στη βόρεια άκρη του κόλπου. Χτισμένο στην ακρόπολη της αρχαίας Πύλου, το 1278, πέρασε διαδοχικά από τα χέρια των Φράγγων, των Βυζαντινών, των Ενετών και των Οθωμανών. Έχει ορθογώνιο σχήμα, διατηρούνται ακόμη οι περισσότεροι πύργοι του και τα εξωτερικά του τείχη. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται η περίφημη σπηλιά του Νέστορα την οποία γνωρίζουμε από τον Παυσανία ότι χρησιμοποιούσε ο Νέστορας ως στάβλο και σύμφωνα με το μύθο εκεί έκρυψε τις αγελάδες του Απόλλωνα ο θεός Ερμής όταν τις έκλεψε.

Η θέα από το παλαιόκαστρο είναι εκπληκτική. Μετά από μια σχετικά εύκολη ανάβαση διάρκειας περίπου μιας ώρας ο επισκέπτης της μπορεί να θαυμάσει την περίφημη, κυκλική και πολυσύχναστη τους καλοκαιρινούς μήνες παραλία της Βοιδοκοιλιάς από τη μια και την παραλία Χρυσή ακτή από την άλλη ενώ ανάμεσά τους η λιμνοθάλασσα της Γιάλοβας, ένας από τους σημαντικότερους υδροβιότοπους, χαρίζει ζωή σε πλήθος αποδημητικά πουλιά.

Ο υδροβιότοπος αυτός αποτελεί ένα καταφύγιο φλαμίνγκος, ερωδιών, αργυροτσικνιάδων, καλαμοκανάδων ακόμη και βασιλαετού ενώ οι πληθυσμοί του αφρικανικού χαμαιλέοντα απολαμβάνουν το χώρο. Παρατηρητήρια πουλιών υπάρχουν διάσπαρτα, όπου με τηλεσκόπια υψηλής ευκρίνειας μπορεί κανείς να παρατηρήσει τη διαβίωση και τις συμπεριφορές των πουλιών αυτών. Η ορνιθολογική εταιρεία δραστηριοποιείται και προστατεύει τη λιμνοθάλασσα και τους κατοίκους της και στο παλιό αντλιοστάσιο της περιοχής δέχεται επισκέψεις ενημερωτικού χαρακτήρα. Η περιοχή από το 1997 έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα Natura 2000 και αποτελεί ένα σημαντικό σταθμό των μεταναστευτικών ειδών.

Ο σημερινός επισκέπτης της Πύλου μπορεί να απολαύσει ήσυχες, οικογενειακές διακοπές. Τα περίφημα μεζεδοπωλεία φημίζονται για τις ποικιλίες τους, ενώ η Πύλος θα μπορούσε να αποτελεί ένα ορμητήριο για όποιον θέλει να γνωρίσει την ευρύτερη περιοχή. Σε πολύ κοντινή απόσταση βρίσκονται η Μεθώνη, η Κορώνη, η Φοινικούντα, το περίφημο Πολυλίμνιο κι ένας πολύ μεγάλος αριθμός πανέμορφων παραλιών.

Στις ακροθαλασσιές της Πύλου ένα σωρό πολύτιμες μνήμες κολυμπούν και αναζητούν τον σύγχρονο άνθρωπο, για να ακουμπήσουν πάνω στην ψυχή τους την αθανασία τους. Στο τέρμα της πορείας του προς το νότο ο επισκέπτης βρίσκεται να αντικρίζει έναν τόπο μαγευτικό. Καθώς το αυτοκίνητο κατεβαίνει το δρόμο που οδηγεί στην αγκαλιά της έναν δρόμο που φιδογυρίζει στην απόκρημνη πλαγιά, με τη θέα να χαράζεται ανεξίτηλη στα μάτια της ψυχής του, ανάμεσα στα σπίτια και τον παραθαλάσσιο προλιμένα, οι αισθήσεις ξυπνούν και απολαμβάνουν την εικόνα μια καταγάλανης πανδαισίας που ιριδίζει ολόγυρα.

Αναπόφευκτα ο νους γυρίζει ασυναίσθητα στο αρχαίο παρελθόν, κάθε φορά που ταξιδεύει στην γαλαζοπράσινη, βαθιά θάλασσα το βλέμμα. Μικρό πλεούμενο που ταξιδεύει στις λαμπυρίζουσες μαρμαρυγές που ακτινοβολούν γαλάζιο φως στον ορίζοντα. Ανάμεσα στην Πύλο και τη Σφακτηρία που την προστατεύει, η θάλασσα. Το λίκνο της αρχαίας πύλιας μνήμης και του ιστορικού Ναβαρίνου. Η Πύλος του Νέστορα και του Ιμπραήμ, του Θουκυδίδη και των συμμαχικών δυνάμεων. Του πελοποννησιακού πολέμου και των κάστρων της. Του τουριστικού θέρετρου και της ιστορικής μνήμης. Μα περισσότερο απ’ όλα η Πύλος της Ιστορίας και των Ιόνιων αέναα κινούμενων κυμάτων!